Artık Nijniy Tagil’in, kenti güzelleştirmesi için Putin tarafından gönderilen yeni bir belediye başkanı var ve kentin ileri gelenlerinden biri buraya şık bir sağlık merkezi inşa ettirmiş. Ama hayat hâlâ zor. Sasha okulda kaynakçılık eğitimi almış. Bir fabrikada çalışarak iyi para kazanıyormuş. Ta ki petrol fiyatlarında yaşanan ani düşüş ve Ukrayna işgali sonucu Batılı ülkelerin uyguladığı ambargo nedeniyle ekonomi çökene kadar. Maaş alamamaya başlamış. Bir yıl kadar iş aradıktan sonra, iki saat uzaklıktaki bir Boeing fabrikasında iş bulmuş. Şu sıralar ayda 30 bin ruble yani 450 dolar kazanıyor, ki bu da bölgede yaşayanların ortalama gelirine eşit bir tutar.

Sasha’yla uzun bir iş gününün ardından buluştuk. Yorgun. Elleri kir içinde. 90’lı yılları atlatmış insanların doldurduğu bu barda kendini rahat –ve güvende– hissetmiyor. Betimlediği kent, aşırı konformist bir yer. “Burada insanlar görünüşü kendilerine benzemeyenlere karşı agresif davranır,” diyor. Ortama işçi sınıfına özgü yerel bir görünüm hâkim: Eşofman ve az kaküllü, üç numara saç. Yaşıtlarının çoğunun eski mahkûmların çocukları olduğunu söylüyor. “Yasalara saygıları yok,” diyor Sasha. “‘Adam dediğin ya askerdedir ya da hapiste.’ Bunu altıncı sınıftaki hocamız söylemişti,” diye anlatıyor.

Sasha da yumruk yumruğa kavga etmeyi, bıçak çekmeyi öğrenmiş. Bir defasında kavga sonrasında eve bir başkasının kanıyla kaplı dönmüş. Bana bunları anlatırken, garip bir şekilde, keyif alıyormuş gibi neşeli. Sasha’nın asıl yapmak istediği şey kozmopolit St. Petersburg’a kaçıp bar açmak. St. Petersburg’a birkaç kez gitmiş. Kendisini ait hissettiği yer orası. Ama kız arkadaşı, orada bir daire satın almadan taşınmak istemiyormuş. Aldıkları maaşlar düşünülecek olursa, bu isteği büyük olasılıkla hayal olarak kalacak.

Nijniy Tagil’de durum genel olarak böyle: Gençlerin, Putin Rusya’sının gerçekleri nedeniyle ulaşamadıkları gençlere özgü hayalleri var. Gezmek istiyorlar ama maaşlarını ruble cinsinden alıyorlar ve rublenin satın alma gücü ekonomik kriz nedeniyle yarı yarıya düşmüş durumda. Kendi işlerini kurmak isteyenler var ama yerel yolsuzluklarla nasıl başa çıkacaklarını bilmiyorlar. Bu nedenle azla yetinmeyi öğrenmişler. Ev ya da apartman dairesi ve araba almak, aile kurmak istiyorlar. Özlemini duydukları şeyler, aileleri 90’lı yıllarda yaşadığı için sahip olamadıkları şeyler aslında.


Muhalefet partisi Öteki Rusya taraftarları Moskova’da bir gösteride üzerinde partinin amblemi el bombası olan kolluklar ve bayraklarla. Yasaklanan aşırı milliyetçi bir siyasi partinin üyeleri tarafından 2010 yılında kurulan Öteki Rusya, Putin hükümeti tarafından tanınmıyor.

“90’lar mali açıdan bizim için çok kötüydü,” diyor Nijniy Tagilli 20 yaşındaki Alexander Kuznetsov. “1998’de babam bizi terk etti.” O sırada Alexander üç yaşındaymış. “Annemin maaşı ancak beni yedirip içirmeye yetiyordu. Pek bir oyuncağım olmadı,” diye anlatıyor. “Ailede tekim.” Bu kendisini çok etkilemiş. “Benim için en önemli şey aile,” diyor Alexander, ana meydana yakın bir kafede oturup kahvelerimizi yudumlarken. “Bütün hayatımı yüksek pozisyonlardaki işlere girmeye harcayıp boş bir evde yaşamak istemiyorum.”

Babası 1994’teki ilk Çeçen savaşına katılmış. Ve Alexander’a “Orduya katılma oğlum,” diye öğütlemiş. Babasının 90’lara dair anılarının toplamı bu. Ancak Alexander’ın zorunlu askerlikten kaçmanın bir yolunu bulmak gibi bir niyeti yok. “Orduya katılmak hep istediğim bir şeydi,” diye açıklıyor. “Ailemdeki herkes askere gitmiş. Büyükbabamın babası İkinci Dünya Savaşı’na katılmış.” Ayrıca Rusya’da genç bir erkeğin askerlik yapması birtakım kazançlı iş olanaklarının kapısını da aralıyor. Polis teşkilatında ya da KGB’nin yerini almış olan Federal Güvenlik Servisi’nde (FSB) çalışma olanağı doğuyor. Ayrıca askere gitmesi, babası gibi polis olmasına yardımcı olabilir. “Düzenli gelir sahibi olmayı çok istiyorum,” diyor Alexander.

Onunla konuştuğumuz sırada, iriyarı, güler yüzlü ve kazınmış sarı saçlı arkadaşı Stepan gelip aramıza katılıyor. “Demek Sovyetler Birliği zamanları hakkında bir yazı yazıyorsun. O zamanlar insanlar çok daha iyi yaşıyordu,” diyor muzip bir gülümsemeyle. “Ne!” diye haykırıyor Alexander. “Daha mı iyi yaşıyorlardı?! Yok öyle bir şey!”


Bir spor ve askerlik kampında, paraşütçü birliği 10 yaşındaki küçük çocuklara silah tutmayı öğretiyor. Putin, Çeçenistan’daki isyancıları bastırmak, Kırım’ı almak, Ukrayna’yı işgal etmek ve Suriye’ye karışmak yoluyla, Rusların ülkelerinin askeri gücüne olan inancını tazeledi.

Sovyetler döneminde yaşamanın nasıl bir şey olduğu üzerine tartışıyorlar. Sonra 1992 doğumlu Stepan bana bir sorusu olduğunu söylüyor: “Siz Amerikalılar bize baskı uyguluyorsunuz, yaptırımlara boğuyorsunuz. Bizim için neler planlıyorsunuz? Savaş mı?” Kırım’ın Rus topraklarına katılmasının ve Putin’in Batı’ya karşı çıkmasının neden doğru olduğunu anlatıyor.

Stepan, Amerikalı bir muhabir olduğum için soyadını söylemek istemiyor bana ama gitme vakti geldiğinde beni arabayla bırakabileceğini söylüyor. Kentin içinden geçerken, ortaya konuşuyormuş gibi, “Buradan gitmek istiyorum,” diyor. “Nereden?” diye soruyorum. “Nijniy Tagil’den mi?”

“Hayır,” diye yanıtlıyor. “Rusya’dan.” Vatansever konuşmalarının ardından beklenmedik bir çıkış bu.

“Neden?” diye soruyorum.

“Burada yapacak bir şey yok,” diyor öfke belirtisi göstermeden. “Olanak yok, insanın kendini geliştirip bir yere gelebilmesinin yolu yok.”

“B planın nedir” diye soruyorum.

“B planım mı?” diye tekrarlıyor gülümseyerek. “Federal Güvenlik Servisi’ne katılmak.”

“SSCB’de doğanlarla SSCB’nin çöküşünden sonra doğanların paylaştığı ortak bir deneyim yok,” diye yazmıştı 2015’te Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan Svetlana Aleksiyeviç. “İki ayrı gezegendenmiş gibiler.”

İnsanlar iyimserlik dalgalarına kapılmıştı. Pek çok insan Rusya’nın kısa süre içinde Batı tarzı gelişkin bir demokrasi haline geleceğini düşünüyordu. Ancak 1991 yılının iyimserliği, çoğunlukla bunaltıcı tutarsızlıklarla geçen 10 yıl içinde dağılıp gitti. Planlı ekonominin sona ermesi, belli bir kesim için büyük zenginlik ya da yeni oluşan orta sınıfa geçişi sağlarken, diğerleri hızla yoksulluk içine düştü. Mağaza rafları eskiden bulunmayan ürünlerle dolup taşarken, bu ürünleri almak için gereken paranın değeri giderek düşüyordu. Suç oranı, özellikle de ticari suçlar tavan yaptı. Siyaset toplum içine çıktı ama çoğu Rus, siyaseti kirli bir şey olarak görmeye başladı.

Devamını National Geographic Türkiye’nin Aralık 2016 sayısında veya iPad/iPhone edisyonlarında okuyabilirsiniz.